TIR - co to za konwencja i jak uzyskać karnet?

TIR - skrót z języka francuskiego Transport International Routier - Międzynarodowy Transport Drogowy, stanowi nazwę międzynarodowej konwencji celnej. Dotyczy przewozu towarów samochodami ciężarowymi w transporcie międzynarodowym i pozwala uprościć procedury na przejściach granicznych i w urzędach celnych przy przewozach drogowych.

Celem konwencji TIR ma być ułatwienie i uproszczenie międzynarodowego transportu towarów polegające na tym, że:

1. podczas przekraczania granicy w urzędach celnych (stron konwencji) nie pobiera się żadnych dodatkowych zabezpieczeń czy gwarancji należności celno-podatkowych, które mogą obowiązywać w kraju tranzytowym lub kraju przeznaczenia (taką rolę spełnia funkcjonujący w ramach Konwencji karnet TIR);

2. stosując karnet TIR, nie trzeba przygotowywać dokumentacji celnej.

Konwencję TIR podpisało 68 stron włączając w to Unię Europejską. Operacje TIR można realizować w 58 krajach. Umowa ta obejmuje:

1. całą Europę,

2. Afrykę Północną,

3. Bliski i Środkowy Wschód,

4. Stany Zjednoczone Ameryki i Kanadę,

5. w Ameryce Południowej – Chile i Urugwaj.

Przewozy w ramach procedury TIR można realizować, jeżeli:

1. przewóz rozpoczął się lub ma się zakończyć poza Unią Europejską;

2. dotyczy przewozu realizowanego z jednego do drugiego miejsca znajdującego się na obszarze Unii Europejskiej przez terytorium kraju trzeciego.

Przepisy zawarte w Konwencji TIR odnoszą się wyłącznie do drogowego transportu towarów w ruchu międzynarodowym. 

Warto jednak wspomnieć, że operacji TIR nie można stosować w przewozie towarów wrażliwych, np. produktów tytoniowych, alkoholi i produktów pochodnych.

Jak uzyskać karnet TIR?

To zależy od kraju siedziby przewoźnika.

W Polsce, aby otrzymać pozwolenie na używanie karnetu TIR, należy złożyć wniosek i uzyskać pozwolenie na stosowanie karnetu od Dyrektora Izby Celnej w Warszawie. Dokumentację natomiast wydaje Zrzeszenie Międzynarodowych Przewoźników Drogowych (ZMPD).

Co musi zawierać wniosek?

1. nazwę lub imię i nazwisko wnioskodawcy;

2. numer EORI wnioskodawcy;

3. indywidualny numer identyfikacyjny przydzielony wnioskodawcy przez ZMPD;

4. imię i nazwisko, adres i dane kontaktowe osoby upoważnionej do kontaktów w sprawie procedury TIR;

5. podpis wnioskodawcy, miejscowość i datę.

Dodatkowo do wniosku należy dołączyć:

1. Informację banku prowadzącego rachunek rozliczeniowy wnioskodawcy o wysokości obrotów na rachunku, udzielonych kredytach oraz zajęciach wierzytelności pieniężnych z rachunku bankowego;

2. Licencję wspólnotową dotycząca międzynarodowego zarobkowego przewozu drogowego rzeczy;

3. Dowód rejestracyjny pojazdu;

4. Opinię o możliwości korzystania przez wnioskodawcę z procedury TIR, wydaną przez krajowe stowarzyszenie poręczające i zawierającą przydzielony wnioskodawcy indywidualny numer identyfikacyjny;

5. Oświadczenie, że wnioskodawca nie dopuścił się poważnego lub powtarzających się naruszeń przepisów prawa celnego lub podatkowego i nie jest wobec niego prowadzone postępowanie egzekucyjne lub upadłościowe oraz że nie zalega on w podatkach do urzędu skarbowego.

Ile ważny jest karnet?

Pozwolenie na stosowanie karnetu TIR wydaje się bezterminowo. Jeśli jednak naruszysz istotnie prawo w zakresie przestrzegania przepisów celnych i odnoszących się do międzynarodowych przewozów towarów, ZMPD może cofnąć pozwolenie. Niezależnie od tego naruszenie przepisów może pozbawiać prawa do korzystania z karnetu na terenie konkretnego kraju Konwencji, którego władze uznają to naruszenie za poważne.

Karnet TIR - dokument celny i gwarancyjny

Kwota gwarancyjna każdego karnetu TIR wynosi:

1. 100 000 EUR w krajach UE oraz w Armenii, Azerbejdżanie, Bośni i Hercegowinie, Iranie, Kirgistanie, Serbii i na Ukrainie;

2. 60 000 EUR w Rosji, Turcji, Kazachstanie, Macedonii, Mołdawii i na Białorusi;

3. 50 000 USD w pozostałych państwach Stronach Konwencji TIR.

Karnet TIR - o czym należy pamiętać?

1. Wystawia się go jedną podróż - na jeden pojazd lub zespół pojazdów (kontener lub zespół kontenerów).

2. Karnet TIR składa się z okładki oraz wewnętrznych kart (woletów) koloru białego i zielonego. Ilość kart musi pokrywać się z ilością operacji związanych z załadunkiem, przekraczaniem granicy i rozładunkiem towaru.

3. W każdym urzędzie wykorzystuje się jedną parę kart wewnętrznych karnetu.

4. Każdy karnet TIR ma określony nieprzekraczalny termin ważności, który wynosi 120 dni od daty wydania karnetu posiadaczowi.

5. Nie ma możliwości odstępowania karnetów TIR osobom trzecim. Jednak możliwe jest korzystanie z podwykonawców. Jeśli firma nie posiada pozwolenia na korzystanie z procedury TIR, a współpracuje z firmą, która takie pozwolenie uzyskała, możliwe jest zawarcie odpowiedniego porozumienia. W takim przypadku, po spełnieniu określonych warunków, można realizować transporty w ramach systemu podwykonawców w systemie TIR. 

Kilka ciekawostek:

1. Karnety TIR drukowane są w Genewie i stanowią własność IRU (Międzynarodowej Unii Transportu Drogowego).

2. Są wykonane ze specjalnego papieru i posiadają szereg zabezpieczeń w celu uniknięcia funkcjonowania fałszywek. Każdy posiada indywidualny numer, kod kreskowy, znak wodny.

Jak wypełnić karnet?

Karnet TIR jest wypełniany przez: stowarzyszenie wydające (w Polsce - ZMPD), władze celne krajów przejazdu i przez przewoźnika przed rozpoczęciem każdej podróży w polach: od 6 do 12 na okładce, oraz na manifeście towarów i wszystkich woletach - pola od 2 do 15. Manifest towarów zawsze pozostaje w karnecie. Wolet nr 1 służy do otwierania operacji TIR, natomiast wolet nr 2 do jej zamykania.

Karnet TIR powinien być wypełniony na wszystkich woletach, niezależnie od tego, ile z nich będzie wykorzystanych na daną podróż.

Warto pamiętać, że, zgłoszenie operacji tranzytowych TIR na obszarze celnym UE do systemu NCTS2 (Nowy Skomputeryzowany System Tranzytowy w Polsce) jest obowiązkowe.

Procedura TIR a procedury uproszczone

Procedura TIR niesie wiele ułatwień dla wszystkich stron operacji transportowych. Dopuszczalne jest np. uproszczone zakończenie procedury TIR, które polega na bezpośrednim dostarczeniu towarów do upoważnionego odbiorcy z pominięciem urzędu celnego wejścia. W tym przypadku niezbędne jest uzyskanie statusu upoważnionego odbiorcy, które może zostać udzielone adresatowi przesyłki lub przedstawicielowi podmiotu, który systematycznie odbiera towary chronione karnetem TIR na zasadzie przedstawiciela pośredniego.

Istnieje także uproszczone rozpoczęcie procedury TIR. Wtedy samochód ciężarowy po załadunku nie musi udawać się do urzędu celnego wyjścia. W takim przypadku dopuszczalne jest samodzielne wykonanie zamknięć celnych przez posiadacza karnetu w miejscu uznanym, którego dane zawarto w pozwoleniu. Trzeba tylko dokonać stosownego wpisu w karnecie TIR oraz przybić pieczątkę o treści: „TIR – procedura uproszczona”. O status upoważnionego nadawcy TIR mogą ubiegać się także załadowcy.

Warto jednak sprawdzać aktualność przepisów przed każdym wyjazdem z oficjalnymi źródłami na stronach: Międzynarodowej Unii Transportu Drogowego (IRU), czy ZMPD oraz polskich urzędów celnych, ponieważ przepisy i liczba krajów uczestniczących w konwencji mogą się zmieniać.